اگر تربیت بر اصولی محكم پایه گذارى شود ، نتیجه ی آن مطلوب تر و سریع تر عاید مى شود. در این مقاله به 4 اصل و در مقاله ی بعد به چند اصل دیگر اشاره می كنیم كه به كارگیرى آنها هنگام تربیت ، زمینه ی پذیرش بهتر را فراهم مى سازد .
والدین و مربیان عزیز با ما همراه باشید و به امید اینکه با به کار گیری این اصول در تربیت نسل آینده موفق تر باشید:
1- اصل اعتدال
رفتارها و عملكردهاى تربیتى ، در صورتى به ما كمك مى رساند كه تابع اعتدال باشد. تربیت خردمندانه ، تربیتى است كه مبتنى بر حفظ اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط در همه امور باشد. چنانچه حضرت علی علیه السلام مى فرمایند:
لاترى الجاهل الا مفرطا اءو مفرطا ؛ (1)
نادان را نبینى جز این كه كارى را از اندازه فراتر كشاند و یا بدان جا كه باید نرساند.
البته در تربیت اندازه شناختن ، امرى دشوار است و جز با خردورزى در تربیت ، نمى توان اندازه ها را دریافت .
بهترین نظام تربیتى ، نظامى است معتدل كه در آن نه امید بیش از اندازه ، و نه بیم بیش از اندازه حاكم باشد.
حضرت على علیه السلام مى فرمایند:
خیر الاءعمال اعتدال الرجاء و الخوف (2)
بهترین كارها، اعتدال امید و بیم است .
در این كه راه اعتدال ستوده است ، جاى هیچ شك و شبهه اى نیست . حضرت مى فرمایند:
من اءخذ القصد حمدوا الئه طرقه و بشروه بالنجاه ، و من اءخذ یمینا و شمالا ذموا الئه الطریق و حذروه من الهلكه (3)
آن كه راه میانه راپیش گیرد ، ستایشش كنند و به نجات مژده اش دهند. آن كه راه راست یا چپ را پیش گیرد ، روش وى را زشت شمارند و از تباهى بر حذرش دارند.
سیرت و سنت ائمه اطهار علیه السلام بر اعتدال بود چنان كه امام على علیه السلام درباره این راه و رسم مى فرمایند:
طریقتنا القصد ؛ (4)
راه و روش ما، میانه روى است .
2- اصل تدرج و تمكن
هر حركت تربیتى باید با توجه به اختلاف استعدادها و نیازها و به صورت تدریجى و مرحله به مرحله بر اساس توانایى ها صورت پذیرد.
حضرت امیر علیه السلام در عهدنامه مالك اشتر چنین آموزش داده اند: ایاك و العجله بالاءمور قبل اءوانها، اءو التساقط فیها عند امكانها، اءو اللجاجه فیها اذا تنكرت اءو الوهن عنها اذا ستوضحت ، فضع كل اءمر موضعه و اءوقع كل عمل موقعه ؛ (5)
بپرهیز از شتابزدگى در كارهایى كه وقت انجام دادنشان نرسیده است و از اهمالگرى در كارهایى كه وقت انجام دادنشان فرارسیده است و از لجاجت كردن در امورى كه مبهم است و از سستى نمودن در كارها ، آن هنگام كه راه عمل روشن شده است ، پس هر دو چیز رادر جاى آن بدار و هر كارى را به هنگام آن بگزار.
اگر در تربیت نیازها، خواست ها و ظرفیت ها را در نظر نگیریم و زمان مناسب براى هر عمل تربیتى مورد توجه قرار نگیرد ، بى گمان برنامه ها و اقدامات تربیتى نتیجه اى جز تباهى در پى نخواهند داشت .
3- اصل تسهیل
منظور این است كه اقدامات تربیتى باید امورى آسان و میسر باشد و ازفرد تكالیف سخت و طاقت فرسا نخواهیم و خواسته هاى ما طورى باشد كه آن فرد با میل و رغبت آن را انجام دهد. آنان كه با مسامحه عمل مى كنند بیشترین نتیجه را مى گیرند.
حضرت على علیه السلام خود بر این عمل تربیتى پاى مى فشردند و در هدایت انسان ها از آن بهره مى گرفتند و مى فرمودند:
ان الله سبحانه و تعالى ، یحب السهل النفس ، السمح الخلیفه القریب الاءمر (6)

همانا خداى - پاك و بلند مرتبه - شخص ملایم طبع ، آسان گیر و گشاده دست را دوست دارد.
فطرت آدمى از خشونت و سخت گیرى بیزار است و هیچ چیز چون سهولت و ملایمت در تربیت كارساز نیست . حضرت در نامه اى به حارث همدانى نوشته اند:
و اكظم الغیظ، و تجاوز عند المقدره ، واحلم عند الغضب ، واصفح مع الدوله تكن لك العاقبه (7)
خشم خود را فرو بر و به وقت توانایى ، هنگام خشم ، در بردبارى بكوش و به هنگام قدرت ، چشم پوشى كن تا عاقبت از آن تو باشد.
خداى - پاك و بلند مرتبه - شخص ملایم طبع ، آسان گیر و گشاده دست را دوست دارد.
4- اصل تربیت عقلانى
رسالت پیام آوران الهى در جهت شكوفایى استعدادها و تربیت عقلانى بوده است ، آن ها سعى داشته اند عقل ها را بالنده و انسان ها را به حكمت آراسته سازند.
در این تربیت ، قواى آدمى تسلیم خرد شده و به واسطه ی عقل اداره مى شود. عقل ، محور امور قرار مى گیرد و هوا و هوس از انسان رخت برمى بندد. حضرت على علیه السلام در ستایش این شیوه مى فرمایند:
استرشد العقل ، و خالف الهوى تنجع (8)
راه راست را از عقل بخواه و با هوا مخالفت نما تا كامیاب شوى .
پی نوشت ها :
1- نهج البلاغه ، حكمت 70.
2- غررالحكم ، ج 1، ص 355.
3- نهج البلاغه ، كلام 222.
4- شرح غرر الحكم ، ج 4، ص 254.
5- نهج البلاغه ، نامه 53.
6- همان ، ج 2، ص 513.
7- نهج البلاغه ، نامه 69.
8- همان ، ج 2، ص 184.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: