از جمله آثار امام سجاد صلوات الله علیه صحیفه سجادیه است که مشتمل بر پنجاه و چهار دعا از دعاهاى آن حضرت مىباشد، این دعاها را امام سجاد (ع) املا کرده و فرزندش امام باقر (ع) و نیز فرزند دیگرش زید شهید آن را نوشته است، نسخه زید که در دست پسرش یحیى بن زید بود، توسط متوکل بن هارون به مدینه آمد و او با اجازه امام صادق صلوات الله علیه آن را با نسخهاى که امام باقر (ع) نوشته بود مقابله کرد حتى یک حرف هم اختلاف نداشتند. ۱
سید محسن امین صاحب اعیان الشیعه رضوان الله علیه فرموده: صحیفه را راویان موثق با سندهاى متصل به امام زین العابدین (ع) روایت کردهاند، نسخهاى از آن نزد زید شهید بود که به اولاد او و به اولاد عبدالله بن حسن مثنى منتقل شد چنان که در اول صحیفه است، مضافاً بر نسخهاى که نزد امام باقر (ع) بود.
مردم به نوشتن و ضبط و روایت و خواندن آن اعتنا عجیبى کردهاند و شرحهاى متعدد بر آن نوشته و با خواندن آن با خدا ارتباط پیدا کرده و به خدا تقرب جستهاند.۲
مرحوم سید صدر در کتاب «تاسیس الشیعه…»: ص ۲۸۴ فرموده: صحیفه کامله موصوف به «زبور آل محمد» را امام باقر (ع) و زید شهید از امام زینالعابدین (ع) نقل مىکنند… و آن مانند قرآن مجید از متواترات است نزد هر فرقه اسلامى و به آن افتخار مىکنند.
نگارنده گوید: چنان که گفته شد این کتاب مشتمل بر پنجاه و چهار دعاست و بندگى و عبادت را در همه ابعاد آن مجسم مىکند نظیر دعا در تحمید خدا، صلوات بر محمد و آل، درود بر حاملان عرش، دعا در مهمّات، دعا در پناه بردن به خدا، دعا در طلب حوائج، در استسقاء، در مکارم اخلاق، براى پدر و مادر، براى اولاد، براى نگهبانان مرزها (اهل الثغور)، وقت نگاه کردن به هلال، وقت ختم قرآن، در دخول ماه رمضان، در وداع ماه رمضان، در عیدین و روز جمعه، براى عید اضحى و…
محدث قمى رحمة الله گوید: من در مفاتیح الجنان از دعاهاى صحیفه نقل نکردم و یا بسیار کم نقل کردم تا مردم مستقلاً به صحیفه رجوع کنند و از آن بهره برند.
بهرحال صحیفه سجادیه یکى از یادگارهاى حضرت سجاد صلوات الله علیه است که اهل عبادت و تهجد با خواندن دعاهاى آن، دلهاى خویش را از حوضهاى مناجات خدا پر مىکنند، و بزم خویش را با یاد خداى ارحم الرالحمین گرم مىنمایند.
سید على اکبر قرشى براى صحیفه معجمى ، نظیر المعجم الفهرس که محمد فؤاد عبدالباقى براى قرآن مجید نوشت است، نوشتن این کتاب حدود پنج سال وقت برده و در ۸۲۳ صفحه به چاپ رسیده است .
محقق اندیشمند قرشى مىنویسد:
من در اثناى نوشتن آن مردد شدم، زیرا مىدیدم که این کتاب فقط براى خواص لازم است و چندان خریدار نخواهد داشت ولى در آن ایام تردد امام سجاد صلوات الله علیه را در خواب زیارت کردم و آن خواب سبب شد که معجم را تکمیل نمایم، بهتر است آن خواب را چنان که در مقدمه معجم نوشتهام، نقل کنم.
در سال هزار و سیصد و هشتاد و پنج هجرى قمرى، شانزدهم ماه مبارک رمضان که از نماز صبح به خانه آمدم مشغول استراحت شدم، در خواب دیدم که در مدینه هستم و براى رسیدن به خدمت امام سجاد (ع) اجازه مىخواهم، به من گفتند: اکنون نمىشود به خدمت امام رسید، چون اهل بیتش در خدمت او هستند.
من برگشتم، بعد از کمى باز به منزل آن حضرت آمدم اجازه ملاقات خواستم، اجازه داده شد، داخل شدم منزلهاى زیادى دیدم که گویا با آجر تیغه زده بودند ازپشت آن اتاقها رفتم تا به جلوى آنها رسیدم، ناگاه دیدم که امام سجاد صلوات الله علیه در یکى از آن اتاقها نشسته است، سلام کردم دست و پاى مبارک او را بوسیدم و از نوشتن کتاب به آن حضرت خبر دادم فرمود: «کتاب را چه نامى گذاشتهاید؟» عرض کردم: هنوز نامى نگذاشتهام.
احساس کردم که امام صلوات الله علیه از این عمل خشنود است، چند نفر محضر آن حضرت بودند، من به آنها گفتم: حسن این معجم آن است که شما مىتوانید جمله «الحمد لله الاول بلا اول کان قبله» را هم در لفظ «حمد» هم در لفظ «الله»، هم در لفظ «اول» هم در لفظ «کان» و هم در لفظ «قبل» پیدا کنید .
و چون بعضى نسخههاى صحیفه در بعضى از الفاظ با نسخه دیگرى اختلاف داشت، خواستم بعضى از آنها را از خود حضرت بپرسم، متأسفانه در این وقت از خواب بیدار شدم، گویى همین قدر کافى بود که خدا بیدارم کرد. و چون چشم باز کردم بى آنکه حرکتى بکنم از اهل بیت قلم و کاغذ خواستم و آنچه از خواب مبارک در یادم مانده بود نوشتم تا فراموش نشود و این خواب سبب شد که کتاب را تکمیل نمایم امیدوارم خداوند آن را با سایر نوشتههایم ذخیره آخرت من قرار بدهد بحق محمد و آله صلوات الله علیهم اجمعین.
* * *
ناگفته نماند: صاحب اعیان الشیعه فرموده: شیخ محمد حسن بن حر عاملى صحیفه سجادیه دیگرى از دعاهاى آن حضرت نوشته که در آن از صحیفه مشهور چیزى نقل نکرده است، ولى باز دعاهاى دیگرى از آن حضرت هست که از وى فوت شده و در کتاب خود نیاورده است، این صحیفه دو دفعه چاپ شده است .
دانشمند بزرگوار میرزا عبدالله اصفهانى، صاحب ریاض العلماء صحیفه سومى را از دعاهاى آن حضرت جمع کرده و در آن دعاهایى که فرزند حر عاملى به آنها دسترسى نداشته نقل کرده است، این صحیفه نیز با چاپ سنگى چاپ شده است .
مرحوم محدث نورى، صاحب مستدرک، صحیفه چهارمى دارد و دعاهایى را که میزا عبدالله نیاورده در آن نقل کرده است .
این جانب (صاحب اعیان الشیعه) نیز صحیفه سجادیه پنجمى نوشتهام و در صحیفه کامله و سه صحیفه دیگر نبوده آوردهام (سیرالائمه: ج ۳ ص ۲۱۵).
پىنوشتها:
۱- مقدمه صحیفه
۲- سیره ائمه: ج ۳ ص ۲۱۴ تالیف سید محسن امین.
نظرات شما عزیزان:
:: موضوعات مرتبط:
مذهبی،
،
:: برچسب‌ها:
صحیفه سجادیه,
امام سجاد (ع), 
